Υπάρχουν ψυχολογικοί παράγοντες που ωθούν τη δημοτικότητα των θεωριών συνωμοσίας, οι οποίες μπορεί να εξηγήσουν σημαντικά γεγονότα ως «μυστικές συνωμοσίες από ισχυρές και κακόβουλες ομάδες». Αυτές οι θεωρίες μπορεί να είναι από πολύ αληθοφανείς μέχρι αστείες, είναι όμως ικανές να επηρεάσουν σε μεγάλο βαθμό τον γενικό πληθυσμό, ειδικότερα τους ανθρώπους οι οποίοι έχουν την τάση να πιστεύουν εύκολα σε θεωρίες.
Σύμφωνα με τις μελέτες έχει φανεί ότι η πίστη στις θεωρίες συνωμοσίας φαίνεται να οδηγείται από κίνητρα που μπορούν να χαρακτηριστούν ως επιστημονικά, υπαρξιακά και κοινωνικά. Ωστόσο, περισσότερη έρευνα πάνω στις συνέπειες της πίστης στη συνωμοσία, δεν δείχνει ότι η πίστη της συνωμοσίας ικανοποιεί τα κίνητρα των ανθρώπων. Αντ’ αυτού, για πολλούς ανθρώπους, η πεποίθηση της συνωμοσίας μπορεί να είναι πιο ελκυστική από ικανοποιητική.
Συχνότερες θεωρίες συνωμοσίας γύρω από τον κορωναϊό:
- Το εμβόλιο θα έχει μέσα μικροτσίπ για να μας παρακολουθούν όλους
- Ο ιός φτιάχτηκε επίτηδες στην Κίνα για να προωθήσει το κινέζικο εμπόριο
- Ο ιός μεταδίδεται γιατί έχουμε βγάλει τον Ιησού από τη ζωή μας
- Ο ιός παρασκευάστηκε από εξωγήινους που θέλουν να κατακτήσουν τη γη
- Θρησκευτική οργάνωση που δεν είναι δική μας παρασκεύασε τον ιό
- Ο ιός είναι προϊόν μαύρης μαγείας
- Ο ιός στην πραγματικότητα δες υπάρχει και όλοι έχουν πεθάνει από άλλο λόγο
- Ο ιός είναι παρασκεύασμα του Μπιλ Γκέιτς για να ελέγχει τις μάζες
- Ο ιός είναι παρασκεύασμα φαρμακευτικών εταιρειών για να πουλήσουν εμβόλια
- Η πανδημία είναι συγκάλυψη για να εγκατασταθούν οι κεραίες 5G
Θα μπορούσαμε να σκεφτούμε άλλες τόσες θεωρίες συνωμοσίας, οι οποίες μπορεί να έβρισκαν ένα κοινό να τις πιστέψει και να τις υποστηρίξει φανατικά. Το πιο σημαντικό είναι το τι κίνητρο έχει ο καθένας από εμάς στο να πιστέψει μια θεωρία συνωμοσίας.
Ας πάρουμε όμως και την αντίθετη πλευρά. Δηλαδή, να δούμε γιατί κάποιος άνθρωπος υποστηρίζει φανατικά ότι δεν στέκουν οι θεωρίες συνωμοσίας. Μπορεί αυτός ο άνθρωπος να αποδείξει ότι δεν υπάρχουν εξωγήινοι και ότι δεν θέλουν να κατακτήσουν τη γη με οποιονδήποτε τρόπο; Σίγουρα όχι. Μπορεί ένας άθεος που υποστηρίζει φανατικά ότι δεν υπάρχει Θεός, να έχει περισσότερο δίκιο από έναν πιστό που πιστεύει φανατικά ότι υπάρχει Θεός;
Ποιος έχει δίκιο και ποιος έχει άδικο;
Όλα αυτά έχουν να κάνουν με τα πιστεύω του κόσμου, βασίζονται σε θεωρίες μη αποδεδειγμένες επιστημονικά αλλά από την άλλη δεν είναι επιλήψιμες, γιατί ο κάθε άνθρωπος μπορεί να πιστεύει ότι θέλει. Όταν όμως οι θεωρίες αυτές οδηγούν σε δημιουργία προβλημάτων στη δημόσια υγεία, τότε γίνονται επιλήψιμες και επικίνδυνες.
Αν εγώ πιστεύω ότι εάν πέσεις από τον 3ο όροφο ενός κτηρίου δεν είναι επικίνδυνο και ότι δεν μας επιτρέπουν να πέφτουμε από τον 3ο όροφο γιατί μας παραμυθιάζουν ότι θα σπάσουμε τα κόκαλά μας και ότι θα σκοτωθούμε, είναι μια θεωρία συνωμοσίας. Αν αρχίσω και το διαδίδω χωρίς να έχω αποδείξεις ότι αληθεύει η θεωρία μου, υπάρχει περίπτωση να το πιστέψει ο κόσμος, να το ακολουθήσει και να γίνει επικίνδυνο για πολλούς.
Σύμφωνα με μελέτες έχει φανεί ότι τις θεωρίες συνωμοσίας συνήθως επιλέγουν άτομα με αίσθημα κατωτερότητας, τα οποία δεν αντέχουν να αποδώσουν σε δική τους ευθύνη τις όποιες αποτυχίες τους και τους έρχεται πιο βολικό να οικοδομήσουν μια θεωρία όπου φταίνε «κάποιοι άλλοι». Το να περιοριστούν ή να ενεργοποιηθούν σε δράσεις τους δυσκολεύει γιατί θα πρέπει να πειθαρχήσουν, γι’ αυτό βρίσκουν ένα άλλοθι μέσα στις θεωρίες αυτές που τους βολεύει. Ένας άλλος μηχανισμός είναι ότι η θεωρία συνωμοσίας τους «διακρίνει» από το γενικό σύνολο που πιστεύει την επικρατούσα «επίσημη» άποψη, που την ασπάζονται οι «πολλοί» (τα «πρόβατα»). Αυτό τους καθιστά στα μάτια τους ως περισσότερο «ευφυείς» σε σχέση με τους άλλους που «καταπίνουν αμάσητο ότι τους προσφέρουν».
Οι άνθρωποι έχουν μια φυσική τάση να αναζητούν ενοποιητικό νόημα σε διαφορετικά τυχαία γεγονότα. Αυτό μπορεί να έχει αποτελέσει πλεονέκτημα για την επιβίωσή τους και εξηγεί επίσης την αναζήτηση «θεϊκής παρέμβασης» πίσω από γεγονότα και φαινόμενα. Θεωρίες του τύπου «μασόνοι και εβραίοι κρύβονται πίσω από…κάτι» εντάσσονται σε αυτή την κατηγορία.
Ωστόσο, δεν εντάσσονται όλες οι θεωρίες συνωμοσίας στην ψυχοπαθολογία.
Άτομα με ελλιπή πληροφόρηση και εύπιστο χαρακτήρα μπορούν κάλλιστα να πεισθούν από παρόμοιες θεωρίες δεδομένου ότι η έννοια της συνωμοσίας δεν είναι κενή περιεχομένου.
Η άλλη όψη του νομίσματος
Η θεωρία συνωμοσίας έχει δύο όψεις. Η πρώτη αφορά αυτόν που την πιστεύει και την υποστηρίζει και η άλλη όψη αυτόν που δεν την πιστεύει και την χλευάζει.
Και οι δύο όψεις κρύβουν από πίσω τους δύο ομάδες φανατισμένων ανθρώπων.
Είτε λοιπόν κάποιος είναι φανατικός υποστηρικτής είτε φανατικός αντι-υποστηρικτής, θεωρείται από τον ίδιο του τον εαυτό ως «ψαγμένος» και όποιος πιστεύει το αντίθετο είναι πρόβατο που υπακούει ότι του ορίζουν τα «αφεντικά του».
Το θέμα είναι ότι έχουν και οι δύο τόσο δίκιο όσο και άδικο, οπότε μηδενίζονται εκ των πραγμάτων.
Το κοινωνικό σύνολο για να λειτουργήσει κανονικά έχει θεσπίσει κάποιους κανόνες τους οποίους επιβάλλεται να ακολουθούμε για να ζούμε όλοι αρμονικά. Αυτό είναι που μας κάνει να ξεχωρίζουμε από τα ζώα. Οι κανόνες αυτοί ανανεώνονται σύμφωνα με τα δεδομένα της εποχής από ανθρώπους που έχουν μεγαλύτερη γνώση από τον μέσο άνθρωπο που βασίζει τη «γνώση» του μέσα από απλή αναζήτηση στο διαδίκτυο.
